Logo
تاریخ : شنبه 21 تير 1404
کد 780

خبرزدگی؛ تحلیل روان‌شناختی خستگی شناختی در عصر انفجار اطلاعات

خبرزدگی؛ تحلیل روان‌شناختی خستگی شناختی در عصر انفجار اطلاعات

در عصر حاضر، انسان‌ها با حجم بسیار زیاد و متنوعی از اخبار و اطلاعات روبه‌رو هستند که اغلب به‌صورت بی‌وقفه، فوری و گاه اضطراب‌آور منتشر می‌شوند. این وضعیت باعث شده که ذهن انسان دچار پدیده‌ای شود که به آن «خبرزدگی» می‌گوییم. این پدیده واکنشی طبیعی و روان‌شناختی است که ناشی از خستگی شناختی و هیجانی فرد در مواجهه مکرر با بحران‌ها، اطلاعات منفی و اخبار استرس‌زا است. خبرزدگی می‌تواند بر سلامت روان، کیفیت زندگی و عملکرد روزمره فرد تاثیرات منفی قابل توجهی داشته باشد.
     
مقدمه

در عصر حاضر، انسان‌ها با حجم بسیار زیاد و متنوعی از اخبار و اطلاعات روبه‌رو هستند که اغلب به‌صورت بی‌وقفه، فوری و گاه اضطراب‌آور منتشر می‌شوند. این وضعیت باعث شده که ذهن انسان دچار پدیده‌ای شود که به آن «خبرزدگی» می‌گوییم. این پدیده واکنشی طبیعی و روان‌شناختی است که ناشی از خستگی شناختی و هیجانی فرد در مواجهه مکرر با بحران‌ها، اطلاعات منفی و اخبار استرس‌زا است. خبرزدگی می‌تواند بر سلامت روان، کیفیت زندگی و عملکرد روزمره فرد تاثیرات منفی قابل توجهی داشته باشد.

تبیین روان‌شناختی خبرزدگی

خبرزدگی به عنوان مفهومی در روان‌شناسی، ارتباط نزدیکی با اضطراب اطلاعاتی (Information Overload Anxiety) و فرسودگی روانی (Psychological Burnout) دارد. مغز انسان در برابر حجم عظیمی از داده‌ها و اخبار منفی، که اغلب شامل رویدادهای ناگوار و بحرانی است، واکنش‌های محافظتی نشان می‌دهد. این واکنش‌ها به شکل‌های مختلفی بروز می‌کنند، از جمله:

بی‌تفاوتی هیجانی: کاهش حساسیت نسبت به محرک‌های عاطفی و اخبار منفی، که به نوعی واکنش دفاعی برای کاهش فشار روانی است. این بی‌تفاوتی می‌تواند به کاهش همدلی و انسجام اجتماعی منجر شود.

اجتناب شناختی: تلاش فرد برای دوری کردن از اخبار تنش‌زا و پیچیده، که ممکن است باعث کاهش آگاهی و اطلاعات دقیق شود و فرد را از واقعیت‌های مهم دور نگه دارد.

فرسودگی پردازشی: اختلال در توانایی‌های شناختی مثل تمرکز، تحلیل اطلاعات، و تصمیم‌گیری به دلیل فشار مداوم بر منابع شناختی ذهن.

خستگی روانی مزمن: احساسی مداوم از رخوت ذهنی، بی‌انگیزگی، دلزدگی و کاهش توانایی مقابله با استرس‌های روزانه و اطلاعات جدید.


ابعاد دیگر خبرزدگی

علاوه بر ابعاد روان‌شناختی، خبرزدگی دارای پیامدهای اجتماعی و فرهنگی نیز هست:

کاهش تعاملات اجتماعی: کاهش رغبت به گفتگو و مباحثه درباره موضوعات اجتماعی به دلیل خستگی ذهنی.

افزایش پراکندگی توجه: مصرف زیاد و پراکنده اخبار و رسانه‌ها باعث کاهش عمق درک و تحلیل مسائل می‌شود.

اختلال در خواب و سلامت جسمانی: افزایش اضطراب و استرس ناشی از اخبار منفی می‌تواند کیفیت خواب را کاهش داده و سلامت جسمانی را تهدید کند.


نقش شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها

رسانه‌های دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی با الگوریتم‌هایی که اخبار هیجانی، منفی و تکراری را برجسته می‌کنند، نقش مهمی در تشدید خبرزدگی دارند. اعلان‌های مکرر و فشارهای روانی ناشی از این رسانه‌ها، اصطلاحی به نام «خستگی هشدار» (Alert Fatigue) را به وجود آورده‌اند که بر سلامت روان کاربران تأثیر می‌گذارد.


راهکارهای علمی و عملی برای مقابله با خبرزدگی

برای کاهش اثرات مخرب خبرزدگی، راهکارهای زیر توصیه می‌شود:

۱. تمرین‌های تنفس آگاهانه و مدیتیشن: این تکنیک‌ها با کاهش فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک و افزایش آرامش ذهنی، استرس و تنش روانی را کاهش می‌دهند.

۲. تنظیم زمان مصرف اخبار: تعیین ساعات مشخص برای دنبال کردن اخبار و اجتناب از مصرف بی‌وقفه و لحظه‌به‌لحظه اطلاعات.

۳. انتخاب منابع خبری معتبر و هدفمند: اجتناب از کانال‌ها و صفحات غیرموثق و هیجانی که معمولا بار استرس و اضطراب را افزایش می‌دهند.

۴. فاصله‌گذاری موقت از رسانه‌ها: ایجاد فضاهای خاموشی و آرامش، حضور در طبیعت، گفت‌وگوی چهره‌به‌چهره و فعالیت‌های خارج از فضای مجازی.

۵. پرورش مهارت‌های تفکر نقادانه: تحلیل و ارزیابی دقیق‌تر اخبار و اطلاعات قبل از پذیرش و واکنش نشان دادن به آنها.

۶. مراقبت از خواب و ورزش منظم: بهبود سلامت جسمانی که به سلامت روان کمک می‌کند و مقاومت در برابر استرس را بالا می‌برد.

جمع‌بندی و توصیه نهایی

امروزه حذف کامل اخبار و اطلاعات غیرممکن است، اما مدیریت هوشمندانه مصرف اخبار و افزایش آگاهی درباره تاثیرات روانی آن‌ها، کلید مقابله با خبرزدگی است. هر فرد در دنیای امروز نقش یک رسانه را ایفا می‌کند؛ بنابراین لازم است با رعایت اصول سلامت روان و انتخاب آگاهانه، از فرسودگی ذهنی خود و اطرافیان پیشگیری کنیم تا بتوانیم در دنیای پرسرعت و پرتنش اطلاعاتی، سلامت روانی و کیفیت زندگی خود را حفظ کنیم.


تهیه و تنظیم:
دکتر توحید مرادی
 
References:

Bawden, D., & Robinson, L. (2009). The dark side of information: Overload, anxiety and other paradoxes and pathologies. Journal of Information Science, 35(2), 180–191. https://doi.org/10.1177/0165551508095781

Eppler, M. J., & Mengis, J. (2004). The concept of information overload: A review of literature from organization science, accounting, marketing, MIS, and related disciplines. The Information Society, 20(5), 325–344. https://doi.org/10.1080/01972240490507974

Misra, S., & Stokols, D. (2012). Psychological and health outcomes of perceived information overload. Environment and Behavior, 44(6), 737–759. https://doi.org/10.1177/0013916511404408

Soroya, S. H., Farooq, A., Mahmood, K., Isoaho, J., & Zara, S. (2021). From information seeking to information avoidance: Understanding the health information behavior during a global health crisis. Information Processing & Management, 58(2), 102440. https://doi.org/10.1016/j.ipm.2020.102440

Tarafdar, M., Tu, Q., Ragu-Nathan, B. S., & Ragu-Nathan, T. S. (2007). The impact of technostress on role stress and productivity. Journal of Management Information Systems, 24(1), 301–328. https://doi.org/10.2753/MIS0742-1222240111
   
  • نوشته شده
  • در شنبه 21 تير 1404
  • ساعت 17
  • توسط مدیریت سایت مرکز مشاوره دانشگاه بناب
  • تعداد بازدید 0
نظرات شما
captcha refresh