🕊️ مراقبت خردمندانه، سلامت پایدار 🌿۲۷ آبان تا ۳ آذر۱۴۰۴، به‌عنوان هفته جهانی خودمراقبتی گرامی داشته می‌شود؛ هفته‌ای که یادآوری می‌کند سلامت روان و جسم بدون توجه آگاهانه به خود، پایدار نخواهد بود. در دنیای امروز، که سرعت زندگی، فشارهای تحصیلی و حجم اطلاعات از توان ذهن پیشی گرفته است، خودمراقبتی نه یک انتخاب لوکس، بلکه یک ضرورت علمی و روان‌شناختی است. 🧠 ۱. مفهوم علمی خودمراقبتی از دیدگاه روان‌شناسی، خودمراقبتی مجموعه‌ای از رفتارها و عادات آگاهانه است که فرد برای حفظ سلامت روان، جسم و تعادل هیجانی انجام می‌دهد. این فرآیند شامل تشخیص نیازهای فردی، پاسخ به آن‌ها و ایجاد شرایط پایدار برای ارتقای کیفیت زندگی است. پژوهش‌های علوم اعصاب نشان می‌دهد که خودمراقبتی: 🔺 فعالیت لوب پیش‌پیشانی مغز را تقویت می‌کند (مرکز تصمیم‌گیری، تمرکز و کنترل هیجان‌ها) 🔺 سطح هورمون استرس (کورتیزول) را کاهش می‌دهد 🔺 باعث پیشگیری از فرسودگی روانی می‌شود 🔵 انعطاف‌پذیری هیجانی را افزایش می‌دهد خودمراقبتی، مانند نگهداری روزانه یک سیستم پیچیده است؛ سیستم ذهن و بدن ما. 🌱 ۲. ابعاد خودمراقبتی 💭 الف) مراقبت ذهنی (Cognitive Self-Care) شامل مدیریت ورودی‌های شناختی، کاهش محرک‌های استرس‌زا، تمرین توجه‌آگاهی و استراحت‌های کوتاه روزانه است. این رفتارها باعث بهبود حافظه کاری، تمرکز و تصمیم‌گیری می‌شوند. 💛 ب) مراقبت هیجانی (Emotional Self-Care) سلامت روان بدون مدیریت هیجانات ممکن نیست. راهکارهای علمی شامل: 🔺 نام‌گذاری و پذیرفتن هیجانات 🔺 تمرین شفقت‌ورزی با خود (Self-Compassion) 🔺 گفتگو با افراد حمایت‌گر 🔺 تکنیک‌های آرام‌سازی مانند پیش‌تنیدگی و رهاسازی عضلانی مطالعات نشان می‌دهد نام‌گذاری هیجانات، شدت آن‌ها را کاهش می‌دهد و تعادل روانی را بازمی‌گرداند. 🏃 ج) مراقبت جسمانی (Physical Self-Care) بدن و ذهن جدایی‌ناپذیرند. مراقبت جسمی، اساس سلامت روان است: 🔺 خواب منظم و کافی 🔺 تغذیه متعادل و آب‌رسانی مناسب 🔺 فعالیت بدنی منظم حتی کوتاه 🔺 استراحت‌های کوتاه در طول روز این رفتارها عملکرد شناختی و انعطاف‌پذیری عصبی را افزایش می‌دهند. 🤝 د) مراقبت اجتماعی (Social Self-Care) روابط انسانی و حمایت اجتماعی، یکی از مؤثرترین عوامل محافظت‌کننده روانی هستند. شامل: 🔵 ارتباط با افراد حمایت‌گر 🔵 حضور در جمع‌های سالم و معنا‌دار 🔵 تعیین مرزهای سالم در روابط فرساینده 🔵 درخواست کمک پیش از رسیدن به بحران این اقدامات حس امنیت و آرامش روانی را تقویت می‌کنند. 🎓 ۳. خودمراقبتی در محیط دانشگاه زندگی دانشگاهی با فشارهای تحصیلی، حجم بالای مطالب و مسئولیت‌های اجتماعی همراه است. دانشجویانی که خودمراقبتی را به‌صورت منظم تمرین می‌کنند: 🔹 اضطراب و استرس کمتری تجربه می‌کنند 🔹 تمرکز و عملکرد تحصیلی بالاتری دارند 🔹 روابط اجتماعی سالم‌تری برقرار می‌کنند 🔹 تاب‌آوری روانی بالاتری دارند خودمراقبتی برای دانشجویان، اساتید و کارکنان دانشگاه یک مهارت حرفه‌ای و پیشگیرانه است، نه یک انتخاب اختیاری. ⚠️ ۴. موانع رایج خودمراقبتی 🔸 احساس گناه از وقت‌گذاشتن برای خود 🔸 باور اشتباه «مشغله زیاد اجازه نمی‌دهد» 🔸 فشارهای فرهنگی برای اولویت دادن به دیگران 🔸 عدم آگاهی از مهارت‌های هیجانی غلبه بر این موانع نیازمند آگاهی، برنامه‌ریزی و ایجاد عادت‌های کوچک اما پایدار است. 🗒️ ۵. پیام این هفته هفته جهانی خودمراقبتی، فرصتی است برای مکث و شنیدن نیازهای درونی خود: «امروز برای سلامت ذهن، تعادل هیجان و مراقبت از بدنم چه کاری می‌توانم انجام دهم؟» گاهی پاسخ یک اقدام کوچک است؛ اما همین انتخاب‌های کوچک مسیر زندگی ما را به سمت سلامت روان، تمرکز بهتر و تاب‌آوری بیشتر هدایت می‌کنند. 🌿 خودمراقبتی، احترام به خود و سرمایه‌گذاری بر کیفیت زندگی است. ✍️ دکتر توحید مرادی | روانشناس